در این یادداشت قصد داریم تا به معرفی یکی از بهترین و خوش ساخت ترین فیلم های ساخته شده چند سال اخیر و شاید به عبارت بهتر دهه اخیر سینمای دفاع مقدس کشورمان بپردازیم.فیلمی که توانسته است نظر مثبت اکثریت مطلق منتقدان و سینماگران کشور را به خود جلب کند و در بین مخاطبان حرفه ای سینما و همچنین در بین عامه مخاطبان سینمایی نیز مقبولیت زیادی را کسب کند.فیلمی که توانست در جشنواره فیلم فجر امسال تعداد زیادی از سیمرغ های بلورین جشنواره را نصیب خود کند که شاید سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش اول زن و همین طور بهترین فیلم برداری و جلوه های ویژه میدانی مهمترین آنها باشد.
فیلم سینمایی ((روزهای زندگی)) فیلمیست به کارگردانی پرویز شیخ طادی.کارگردان 51 ساله ای که کار در عرصه سینما را بعد از پایان جنگ و با ورود به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و با ساخت فیلم های کوتاه آغاز نمود و خیلی زود توانست با استفاده از بروز توانایی های خود به گروه فیلمسازی یکی از بزرگترین کارگردانان سینمای دفاع مقدس بپیوندد. اکثر سینماگران او را به واسطه همکاری هایی که با کارگردان مطرح سینمای ایران یعنی ابراهیم حاتمی کیا به عنوان طراح صحنه و لباس داشته است می شناسند.در واقع نوع فیلمسازی و پرداخت شخصیت های داستانی در آثار شیخ طادی را باید وام دار و تاثیر گرفته از ابراهیم حاتمی کیا دانست. به طوری که خود شیخ طادی در مصاحبه ای که چند ماه پیش با یکی از مجلات سینمایی داشته است حاتمی کیا را اینگونه تعریف می کند: ((من حاتمی‌کیا را یک استاد واقعی می‌دانم؛ هم به لحاظ اخلاقی و رفتاری و هم به لحاظ هوش مدیریتی و تکنیکی. همه این ویژگی‌های حاتمی‌کیا آموزنده است.))
مخاطبان شیخ طادی را با آثار قبلی او به خوبی می شناسند.آثاری که در بین آنها می توان ژانرهای مختلف و موضوعات گوناگونی را دید که یکی از مهم ترین ویژگی های آنها این است که کارگردان برای اولین بار سراغ این موضوعات در سینمای ایران رفته است و در بعضی از مواقع با وجود سختی های فراوانی که برای ساخت این آثار وجود دارد خیلی خوب از پس ساخت این فیلم ها برآمده است. از مهم ترین کارهای او می توان به آثار زیر اشاره داشت: دفتری از آسمان،سینه سرخ و شکارچی شنبه.
فیلم ((روزهای زندگی)) اثریست در ژانر جنگی و در زیرگونه دفاع مقدس که روایت گر روزهای پایانی جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه کشورمان می باشد. فیلم داستان زوج مشترکی است که در یک بیمارستان صحرایی در حال مداوای مجروحین هستند و پس از اینکه عراق قطعنامه را زیر پا می گذارد، در شرایطی مجبور می شوند به دفاع سخت افزاری و جنگ هم بپردازند.در واقع فیلم روایت گر ایثارگری پزشکان و پرستاران در ایام جنگ هشت ساله می باشد که تا کنون کمتر مورد توجه نویسندگان و فیلم سازان ما قرار گرفته بوده است.
این فیلم با استفاده از بازی بسیار خوب و زیبای بازیگران اصلی خود،حمید فرخ نژاد و هنگامه قاضیانی توانسته است یکی از بهترین عاشقانه های سینمایی در ژانر جنگ را به تصویر بکشد.فیلم داستانش را به خوبی تعریف می کند و در اکثر موارد با استفاده از فیلم نامه قوی حالت تعلیق و جذابیت خود را حفظ می کند و مخاطب هنگام تماشای آن احساس خستگی نمی کند.داستان کش و قوس های خوبی دارد، ریتم، متناسب و همساز سایر مولفه های ساختاری همین گونه سینمایی است؛
از ویژگی های بارز این فیلم جلوه های ویژه میدانی آن می باشد که در اکثر موارد با به تصویر کشیدن صحنه های مختلف جراحی رزمندگان به کمک کارگردان آمده است.تصویربرداری بسیار حرفه ای و استفاده از دوربین روی دست هوشمندانه در صحنه های مورد نیاز این فیلم نیز یکی دیگر از ملاک های موفقیت فیلم می باشد.
برای اینکه بهتر بتوان به ارزش های مفهومی و ساختاری فیلم ((روزهای زندگی)) پی برد بهتر است تا مروری بر مولفه ها و ویژگی های فیلم های دفاع مقدس داشته باشیم و همچنین ببینیم تفاوت فیلم های این حوزه با فیلم های ژانر جنگی به معنای عام آن چه می باشد.
سینمای دفاع مقدس، ازحیث محتوا و نوع نگرش به ارزش ها با سینمای جنگ متفاوت است، به عبارت دیگر، ژانر جنگ دارای ملزومات و ساختارهای خاصی است که فرهنگ حاکم بر سینمای دفاع مقدس، آن را نمی پذیرد. چرا که درون مایه فیلم های ساخته شده در قالب سینمای جنگ، به ویژه در دوران جنگ جهانی اول و دوم، در برگیرنده اتفاقات تلخ کشته شدن انسان ها در جبهه ها توسط گروه های متخاصم، نمایش صحنه های حماسی و نوعی قهرمان پروری و اسطوره سازی در میادین جنگ می باشد در صورتی که جان مایه فیلم های ژانر دفاع مقدس، رشادت ها و به تصویرکشیده شدن ایثار و حالات معنوی رزمندگان در جبهه های جنگ بوده است.همچنین وطن پرستی و میهن دوستی ، فداکاری ، پایبندی به اعتقادات مذهبی و دفاع از مرز و بوم به خاطر حفظ اعتقادات و دفاع از ناموس و مهم تر از همه ولایت پذیری و به تصویر کشیدن فلسفه جنگ ما از مولفه های بارز و اصلی فیلم های دفاع مقدس می باشد.
خوشبختانه فیلم ((روزهای زندگی)) در این مورد سربلند است و فیلمی است که روایت گر ایثار و فداکاری ها پزشکان و همین طور رزمندگان ما در بیمارستان صحرایی موجود در فیلم می باشد.
شاید بتوان گفت که تفاوت اصلی سینمای جنگ با سینمای دفاع مقدس در نوع بینش فیلمساز دوره های مختلف جنگ تعبیر و تاویل می شود.شیخ طادی در این فیلم با یک نگاه انسان دوستانه و در عین حال واقع بینانه به شرایط جنگ و مجروحیت رزمندگان در بیمارستان های صحرایی در زمان جنگ به خوبی توانسته است تعامل بین رزمندگان و پزشکان را به تصویر بکشد.
از مولفه ها و ویژگی های بارز یک فیلم موفق، به خصوص در عرصه جنگ، پرهیز از طولانی شدن فیلم و یا ایجاز در ساخت آن بوده و درنهایت، باورپذیربودن آن اثر می باشد. فیلمساز دفاع مقدس، باید در فیلم خود از شخصیت پردازی تک بعدی پرهیز نموده و اثر خود را بر پایه واقعیت گرایی قرار دهد. به عبارت دیگر، فیلم سینمای دفاع مقدس،باید با واقعیات رویداد مورد نظر فیلمساز مطابقت داشته باشد، تا بتواند ارتباط و پیوندی منطقی را با مخاطب و نسل نوپای بعد از جنگ برقرار نماید.چیزی که در فیلم ((روزهای زندگی)) از دید نویسنده و کارگردان مغفول نمانده ست.برای مثال شخصیت اصلی این فیلم ( حمید فرخ نژاد) علاوه بر اینکه یک پزشک می باشد و باید تمام ویژگی های اخلاقی و رفتاری یک پزشک معمولی را داشته باشد، به شدت شخصیتی جنگی می باشد و مانند یک رزمنده واقعی در بیشتر صحنه های فیلم مثل دیگر رزمندگان به دفاع از بیمارستان و مجروحین می پردازد . شاید بتوان به جرات او را قوی ترین شخصیت رزمنده فیلم به حساب آورد.
از جمله آسیب ها و آفت هایی که هم اکنون، سینمای دفاع مقدس را تهدید می کند کناره گیری و دوری فیلمسازان جنگ، از مطالعه و تحقیق در عرصه ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دفاع مقدس می باشد. فیلمساز، می بایست با نگاهی فراگیر و جامعه شناسانه به تهیه و تدوین ملزومات فرایند ساخت فیلم دفاع مقدس اقدام نماید.
((روزهای زندگی)) بار دیگر نشان داد که هنوز سینمای جنگ یا به تعبیر بهتر سینمای دفاع مقدس حرف های زیادی برای گفتن دارد و هر زمانی که کارگردانان و فیلمنامه نویسان ما سعی در به تصویر کشیدن زوایای جدیدی از جنگ هشت ساله با روایت های تازه داشته اند موفق بوده اند.
آلفرد سجاد